Potem nastąpiła zrozumiała pauza w tej dziedzinie, Denon - tak jak prawie wszyscy producenci – skupił się na odtwarzaczach CD, następnie DVD i BD, ale przecież od dłuższego czasu gramofon święci triumf powrotu do audiofilskich łask, a Denon wciąż nie wykorzystuje w pełni swojego bogatego dziedzictwa.

Na swoje 110. urodziny Denon przygotował serię 110th, a w niej znalazł się tylko gramofonowy akcent – wkładka DL-A110, odświętna wersja popularnego modelu DL-103.

Ostatni ambitny gramofon pokazano w roku 2010 – DP-A100, w jubileuszowej, limitowanej serii z okazji setnej rocznicy firmy, dlatego pojawienie się DP-3000NE jest wydarzeniem ważnym i oczekiwanym, mimo że tym razem nie ma ku temu żadnej specjalnej okazji. Jest za to zapotrzebowanie, więc DP-3000NE został wprowadzony do regularnej oferty.

Denon DP-3000NE - konstrukcja

Konstrukcja Denona DP-3000NE nawiązuje do najlepszych gramofonów Denona sprzed lat. Masywną plintę wykończono naturalną okleiną, ramię typu S-Shape jest bardzo japońskie, ale chyba najbardziej efektownie i stylowo prezentuje się wysoki pierścień wokół grubego talerza. To masywna oprawa napędu bezpośredniego, z którego Denon już dawniej słynął, a dzisiaj wraca do niego w najlepszym wydaniu.

Silnik bezszczotkowy (prądu zmiennego) składa się aż z dwunastu cewek i układu magnesów, a steruje nim układ cyfrowy, pracujący w formule PWM, więc ogólny schemat działania jest taki jak w SL-1200GR2 Technicsa. "Od zawsze" firmy te rywalizują w dziedzinie napędów (bezpośrednich), chwaląc się coraz lepszymi parametrami. Do Denona DP-3000NE trafiła też (tak jak kiedyś) gruba, gumowa mata z nacięciami.

Efektywna długość ramienia wynosi 244 mm, można je zaliczyć do kategorii 9-calowych, chociaż dokładnie jest to 9,6 cala. Denon stosował już wcześniej ramię o takiej długości.

Czytaj również: Jakie urządzenia są potrzebne do kalibracji gramofonu?

Denon wreszcie przypomniał sobie, że potrafi produkować pierwszorzędne napędy bezpośrednie.

Rurka jest zakończona gniazdem, w które wkręcamy główkę, co umożliwia szybką wymianę wkładki (razem z główką), ale także łatwą dodatkową kalibrację (gdyby była potrzebna) – stosując różne główki (ale i podkładki) można zmieniać masę ramienia.

Główka nie ma mechanizmu do regulacji azymutu, ale inne ustawienia są w komplecie. Ciekawie prezentuje się dolna część kolumny z systemem regulacji wysokości, do którego łatwy dostęp daje pozioma śruba blokady (to znowu element zaczerpnięty z niektórych starych gramofonów Denona). Do regulacji anti-skatingu służy wygodne pokrętło, a do ustalenia siły nacisku igły – typowa przeciwwaga.

Denon DP-3000NE jest gramofonem bez automatyki, ramię opuszczamy i podnosimy za pomocą klasycznej windy. Do uruchomienia i zatrzymywania obrotów służy duży przycisk, kolejnym zmieniamy prędkość obrotową. Mamy do wyboru wszystkie trzy standardy – 33,3; 45 oraz 78 obr./min (ten ostatni wywołujemy specjalną kombinacją przycisków).

Czytaj również: Jakie rodzaje napędów występują w gramofonach?

W masywną plintę wbudowano dwa przyciski; jeden z nich służy do zmiany prędkości obrotowej, a oprócz podstawowych 33,3 i 45 obr/min jest jeszcze "ukryta" (odpowiednią kombinacją przycisków) opcja 78 obr/min.

Na tylnej ściance nie ma niespodzianek – są wyjścia RCA wraz z trzpieniem uziemiającym. Zasilacz (oraz cała elektronika) jest wbudowana w plintę i bezpośrednio do niej podłączamy przewód sieciowy.

Na uwagę zasługują bardzo wysokie, dwusekcyjne nóżki. Zabudowano w nich absorbery drgań (i nie jest to żadne czcze gadanie, wystarczy delikatnie nacisnąć na plintę, aby zobaczyć, jak te elementy pracują), a także mechanizmy regulacyjne do wypoziomowania gramofonu.

W zestawie oprócz "drobiazgów" kalibracyjnych jest jeszcze elegancki docisk płyty – co zdarza się obecnie bardzo rzadko – może się on przydać, a w gramofonie wysokiej klasy powinien być obowiązkowo. Poprawia dokładność obrotów i precyzję odczytu informacji z płyty, nie tylko ją stabilizując, ale również zwiększając masę talerza.

Czytaj również: Jaki jest optymalny nacisk igły na płytę?

Blokada i dźwignia regulacji wysokości ramienia to ciekawe "historyczne" rozwiązanie Denona.

Talerz w Denonie DP-3000NE kręci się zaledwie 0,3% za szybko (względem standardu), co jest znakomitym wynikiem, pokrywającym się zresztą z deklaracjami producenta. Zniekształcenia W&F wynoszą dość niskie 0,2%.

Aby DP-3000NE optymalnie pracował z różnymi typami wkładek, w zestawie jest dodatkowy ciężarek przeciwwagi oraz specjalne dystanse do montażu pomiędzy główką a wkładką. Spełniają one dwa zadania – pozwalają ustalić optymalny kąt VTA (gdyby zakres podstawowego mechanizmu okazał się niewystarczający) oraz zwiększają masę ramienia.

Denon musi dbać o "elastyczność" układu, bowiem sam produkuje wkładki, które wymykają się standardowym parametrom, a jego gramofon powinien pracować też z wkładkami innych producentów. Ważne jest uzyskanie optymalnej częstotliwości rezonansowej (układu ramię-wkładka); temu problemowi poświęcamy dalej specjalny komentarz. Nad specyfiką i klasą Denona DP-3000NE można się długo rozpływać.

Czytaj również: Jakie wyróżniamy kształty ramion gramofonowych?

Ramię typu "S" świetnie się prezentuje i pasuje do japońskiego rodowodu gramofonu.

Wkładka DL-103R

Wreszcie po wielu latach doczekaliśmy się "prawdziwego" gramofonu Denona. I niech dobrego nastroju nie popsuje nam napis "Made in China", bo taka konstrukcja "Made in Japan" kosztowałaby pewnie dwa razy tyle.

Dystrybutor dostarczył gramofon z DL-103R, evergreenem i najlepszą wkładką Denona. Referencyjny firmowy komplet, ale wybór wcale nie bezdyskusyjny, bowiem aplikacja DL-103R jest z uwagi na jej specyfikę dość wymagająca.

To udoskonalony wariant podstawowego modelu DL-103, którego historia sięga lat 60. Był wielokrotnie modyfikowany, ale podstawowe założenia mechaniczne pozostały bez większych zmian. To wkładka o niskiej podatności zawieszenia (a więc zawieszenie jest dość sztywne), stąd konieczność stosowania odpowiednio ciężkiego ramienia (aby uzyskać optymalną częstotliwość rezonansową).

Czytaj również: Co to jest moment obrotowy gramofonu?

Denon ma w swojej ofercie kilka wkładek, dystrybutor wyposażył DP-3000NE w najlepszą - DL-103R.

Kiedyś nie było to niczym nadzwyczajnym, a Denon w wirtuozerski i przewidujący sposób projektował wówczas najlepsze ze swoich gramofonów, wyposażając je (np. wspaniały DP-59L) w system ramion z wymiennymi rurkami i wymiennymi główkami, co dawało fantastyczną elastyczność dopasowania ramienia do konkretnej wkładki.

Dzisiaj zastosowanie tej egzotycznej (w kontekście współczesnych gramofonów) wkładki z dobrym efektem to większe wyzwanie, ale nasze próby wskazały, że wszystko starannie przygotowano.

Firmowa główka (bez dodatkowych dystansów) oraz podstawowa przeciwwaga (bez dodatkowego obciążnika) pozwalają wyregulować optymalną siłę nacisku igły, a częstotliwość rezonansowa wynosi 11 Hz, mieszcząc się w rekomendowanym zakresie 8–12 Hz. Można ją jednak obniżyć, dodatkowo dociążając ramię, np. inną główką… ku czemu jest też inny powód.

Czytaj również: Jakiego typu wkładki są lepsze - MM czy MC?

Podobnie jak w wielu japońskich gramofonach, główka jest dokręcona do rurki i można ją wymienić.

Dość nietypowa geometria ustawienia wkładki (między innymi z niewielką wartością overhang – 14 mm) wraz z pozostałymi parametrami ramienia skutkuje bardzo niskim poziomem zniekształceń na końcu płyty, ale… relatywnie wysokimi zniekształceniami średnimi.

Ma to pewne uzasadnienie w kontekście samej wkładki DL-103R i jej stożkowego szlifu igły, która gorzej radzi sobie właśnie w końcowych obszarach płyty (i wyjściowa geometria jej tam pomoże). Ale można próbować innej geometrii wg modelu Baerwalda, popularnej obecnie i zapewniającej najniższy średni poziom zniekształceń.

Wiąże się z tym jednak problem niedostatecznego zakresu regulacji w fabrycznej główce (ruch wkładki jest ograniczony kształtem dolnego kołnierza). Podobnie było w DP-A100, a rozwiązaniem jest wymiana główki (na taką, która umożliwi odpowiednie ustawienie wkładki).

Czytaj również: Jaka jest żywotność wkładek gramofonowych?

Anti-skating ustawiamy wygodnym, dużym pokrętłem.

Drugą wyróżniającą cechą DL-103R jest rzadko dzisiaj spotykany (nie licząc najtańszych konstrukcji MM) stożkowy profil igły. Chcąc jak najdokładniej odczytać informacje z płyty, producenci wkładek projektują coraz bardziej wyrafinowane szlify igieł, pozwalające na jej "głębokie" ułożenie w rowku. Radzą one sobie znacznie lepiej (od stożkowych) zwłaszcza w wewnętrznych obszarach płyt.

Denon pielęgnuje jednak stożkową tradycję, a DL-103R przynosi brzmienie płynne, gładkie, eleganckie. Nie ma jednak dowodu na to, że słynna muzykalność DL-103 jest pochodną stożkowego szlifu igły; są wręcz relacje o tym, iż jej modyfikacja polegająca na wymianie samej igły na bardziej zaawansowaną przynosi jeszcze lepsze rezultaty.

DL-103R to wkładka typu MC z nominalnie dość niskim poziomem napięcia wyjściowego – 0,25 mV (chociaż indywidualny protokół pomiarowy, który Denon dołącza do każdego egzemplarza wkładki, wskazuje na nieco wyższą wartość, ok. 0,31–0,32 mV). Niezbędny jest przedwzmacniacz o wzmocnieniu co najmniej 60 dB, lepiej 65 dB, a najlepiej 70 dB.

Czytaj również: Co to są gramofony manualne, automatyczne i półautomatyczne?

Wszystkie mechanizmy ramienia wykonano perfekcyjnie, wyjątkowa jest nawet długa tuleja z przeciwwagą.

Zmiany względem podstawowego modelu DL-103 dotyczą przede wszystkim uzwojenia cewek. Rezystancja w DL-103R wynosi 14 Ω. Oznacza to, że połączenie z najbardziej typowym przedwzmacniaczem MC (o impedancji wejściowej 100 Ω) powinno dać bardzo dobre rezultaty. Można też próbować nieco wyższych wartości (w okolicach 150 Ω), zwłaszcza wtedy, gdy zależy nam na uzyskaniu brzmienia bardziej otwartego.

Deon DP-3000NE odsłuch

Prawidłowo zainstalowana i skalibrowana wkładka DL-103R tworzy z DP-3000NE zgrany zespół. Gramofon ten może oczywiście pracować z inną wkładką, jednak zaproponowana kombinacja – najlepszego gramofonu z najlepszą wkładką – jest zarówno ambitna, jak i udana.

W tym przypadku słychać wyjątkowo dużo charakteru 103-ki, co dobrze świadczy o samym gramofonie – jest przejrzysty. Z kolei 103-ka wnosi znaną specyfikę; nie jest to wkładka maksymalnie dynamiczna i precyzyjna, w zamian oferuje niezwykłą melodyjność, gładkość, subtelność.

Może trzeba być na to uwrażliwionym, a może słyszą to wszyscy. Chociaż jest to przeciwieństwo wszelkiej natarczywości, wcale nie trzeba się wsłuchiwać, aby cokolwiek "odkrywać".

Czytaj również: Napęd gramofonu - dlaczego jest ważny i jak działa

DP-3000NE demonstruje wiele ekskluzywnych rozwiązań, stosowanych przez Denona przed laty. Kołnierz wokół talerza i napędu wygląda imponująco.

Dla mnie piękno tego brzmienia jest natychmiastowe i oczywiste. A zasługa Denona DP-3000NE polega na tym, że potrafi je pokazać; nie wchodzi w jakąś magiczną synergię, chociaż i tak może się wydawać…

Można stąd wyciągnąć też taki wniosek, że z wkładkami o innym brzmieniu Denona DP-3000NE zachowa się zupełnie inaczej… czyli podobnie – transparentnie, neutralnie, przekazując ich nawet bardzo różne właściwości.

Ale testujemy określony zestaw i na nim się już skupmy. Płynność, delikatność, dawka ciepła nie oznaczają tutaj brzmienia stereotypowo analogowego, bowiem jednocześnie charakterystyka tonalna jest zrównoważona i szerokopasmowa, niskie i wysokie tony nie cofają się, nie oddają bezwzględnego przewodnictwa średnicy, chociaż ta rzeczywiście jest wyjątkowa, to nie przez natężenie, ale barwę.

Czytaj również: Jakie wyróżniamy kształty ramion gramofonowych? 

Firmowy komplet zawiera kilka rarytasów - krążek dociskowy i dodatkowe elementy pomocne w kalibracji wkładki.

Jak zwykle doskonale słychać to na wokalach, ale nie tylko; walory są uniwersalne, chociaż nie na każdym materiale mają takie samo znaczenie. Ostre kawałki trochę odpuszczają z zadziorności.

Bas jest nasycony i rozciągnięty, sucha dokładność nie jest jego priorytetem, ale rytm w wymagających tego nagraniach jest co najmniej dobry. Wysokie tony są trochę posłodzone i homogeniczne; blachy perkusji błyszczały i czysto wybrzmiewały, ale lepszą rozdzielczość i przejrzystość demonstrują Pro-Ject i Technics.

Przestrzeń jest naturalna, stabilna i dobrze zagęszczona, bez zaskakujących efektów, lecz z czytelną głębią. Mimo pewnych niedopowiedzeń w zakresie wysokich tonów, DP-3000NE/ DL-103R wyraźnie lepiej czuje się z płytami w dobrym stanie (technicznym); z nimi celebruje muzykę w stylu znanym z droższych gramofonów.

Nóżki są wyjątkowo potężne, pomiędzy ich sekcjami znajduje się warstwa tłumiąca drgania.

Jak dobrze rezonować

Jedną z najważniejszych kwestii w (mechanicznej części) konfiguracji gramofonu jest konieczność uzyskania optymalnej częstotliwości rezonansowej układu ramię-wkładka.

Jest to także jeden z najbardziej tajemniczych i wywołujących wiele nieporozumień problemów. Samo ramię nie ma częstotliwości rezonansowej, tak jak nie ma jej sama masa. Wywołuje ją dopiero układ masy i podatności.

Na masę składa się masa ramienia i wkładki, a o podatności decyduje sama wkładka, a dokładnie zawieszenie jej igły. Optymalna częstotliwość rezonansowa mieści się w zakresie 8–12 Hz; poniżej występują niekorzystne zjawiska związane z falowaniem nośnika oraz niedoskonałościami napędu, z kolei powyżej 12 Hz zbliżamy się do najniższych składowych sygnału muzycznego.

Zawiasy osłony przeciwkurzowej są wyposażone w mechanizm sprężynowy, który utrzymuje osłonę i zabezpiecza ją przed
przypadkowym upuszczeniem na plintę.

Wzbudzenia poniżej 8 Hz nie usłyszymy wprost, ale wysoki poziom częstotliwości subsonicznych utrudni pracę wkładki, zaburzając odczyt w całym pasmie, zmusi wzmacniacz do niepotrzebnego wysiłku, wreszcie radykalnie wzrośnie amplituda membran w zespołach głośnikowych.

Skutkiem zbyt wysokiej częstotliwości rezonansowej będzie możliwość wzbudzenia przez sygnał zapisany na płycie, co oczywiście zaburzy precyzję odtwarzania basu.

Dlatego należy łączyć wkładki o niskiej podatności (relatywnie sztywne zawieszenie igły) z ciężkimi ramionami, a wkładki o wysokiej podatności z lekkimi. Kiedyś wymagało to sporego doświadczenia i eksperymentów, dzisiaj producenci ramion i wkładek "dogadali się”; większość współczesnych ramion to konstrukcje lekkie, a wkładki – o wysokiej podatności.